Taxonomy for Chemistry Articles-12th Class: Difference between revisions
From Vidyalayawiki
m (removed Category:रसायन विज्ञान using HotCat) |
No edit summary |
||
(14 intermediate revisions by 2 users not shown) | |||
Line 3: | Line 3: | ||
|'''अध्याय-सूची''' | |'''अध्याय-सूची''' | ||
|'''विषय-सूची''' | |'''विषय-सूची''' | ||
|'''Chapters''' | |'''Chapters''' | ||
|'''Topic''' | |'''Topic''' | ||
|'''Article Creator Name''' | |||
|'''[https://docs.google.com/spreadsheets/d/1uI-v3MXA8n64Zb0I83G3kMF-Xc4FL9FNMqaSISllDvs/edit#gid=0 Review by IIT Kanpur]''' | |||
|- | |- | ||
|'''1''' | |'''1''' | ||
|'''ठोस अवस्था''' | |'''ठोस अवस्था''' | ||
| | |||
|'''Solid State''' | |||
| | | | ||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
Line 17: | Line 19: | ||
| | | | ||
|[[अक्रिस्टलीय ठोस]] | |[[अक्रिस्टलीय ठोस]] | ||
| | |||
|Amorphous Solid | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[क्रिस्टलीय ठोस]] | |[[क्रिस्टलीय ठोस]] | ||
| | |||
|Crystalline solid | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[विषमदैशिक]] | |[[विषमदैशिक]] | ||
| | |||
|Anisotropic | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ध्रुवीय आणविक ठोस]] | |[[ध्रुवीय आणविक ठोस]] | ||
| | |||
|Polar Molecular Solids | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[अध्रुवीय आण्विक ठोस]] | |[[अध्रुवीय आण्विक ठोस]] | ||
| | |||
|Nonpolar Molecular Solids | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[विस्थापन दोष]] | |[[विस्थापन दोष]] | ||
| | |||
|Dislocation defect | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[इलेक्ट्रॉन छिद्र]] | |[[इलेक्ट्रॉन छिद्र]] | ||
| | |||
|Electron hole | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[इलेक्ट्रॉन रिक्त]] | |[[इलेक्ट्रॉन रिक्त]] | ||
| | |||
|Electron Vacancy | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[इलेक्ट्रॉन दोष]] | |[[इलेक्ट्रॉन दोष]] | ||
| | |||
|Electron Defect | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[अंतर आणविक बल]] | |[[अंतर आणविक बल]] | ||
| | |||
|Intermolecular Forces | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[आंतरिक अर्धचालक]] | |[[आंतरिक अर्धचालक]] | ||
| | |||
|Intrinsic Semiconductors | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[आयनिक ठोस]] | |[[आयनिक ठोस]] | ||
| | | | ||
|Ionic Solids | |Ionic Solids | ||
|- | | | ||
| | |||
|- | |||
| | | | ||
| | | | ||
|[[धात्विक ठोस]] | |[[धात्विक ठोस]] | ||
| | |||
|Metallic Solids | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[छद्म ठोस]] | |[[छद्म ठोस]] | ||
| | |||
|Pseudo Solids | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ठोस अवस्था]] | |[[ठोस अवस्था]] | ||
| | |||
|Solid State | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[आध एवं एकक कोष्ठिका]] | |[[आध एवं एकक कोष्ठिका]] | ||
| | |||
|Unit Cells | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[अन्तः केंद्रित घनीय एकक कोष्ठिका]] | |[[अन्तः केंद्रित घनीय एकक कोष्ठिका]] | ||
| | |||
|End-centred unit | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[फलक केंद्रित घनीय एकक कोष्ठिका]] | |[[फलक केंद्रित घनीय एकक कोष्ठिका]] | ||
| | | | ||
|Face-centred unit | |Face-centred unit | ||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[बोहर मैग्नेटन]] | |[[बोहर मैग्नेटन]] | ||
| | |||
|Bohr Magneton | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[रिक्तिका दोष]] | |[[रिक्तिका दोष]] | ||
| | |||
|Vacancy Defect | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[संकुलन क्षमता]] | |[[संकुलन क्षमता]] | ||
| | |||
|Packing Efficiency | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[रेखीय दोष]] | |[[रेखीय दोष]] | ||
| | |||
|Line Defects | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[बिंदु दोष]] | |[[बिंदु दोष]] | ||
| | |||
|Point Defects | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[स्टॉइकियोमीट्री दोष]] | |[[स्टॉइकियोमीट्री दोष]] | ||
| | |||
|Stoichiometric Defects | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[क्रिस्टल दोष]] | |[[क्रिस्टल दोष]] | ||
| | |||
|Crystal Defects | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[अंतराकाशी दोष]] | |[[अंतराकाशी दोष]] | ||
| | |||
|Interstitial Defect | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[फ्रेंकल दोष]] | |[[फ्रेंकल दोष]] | ||
| | |||
|Frenkel Defect | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[इलेक्ट्रॉनिक दोष]] | |[[इलेक्ट्रॉनिक दोष]] | ||
| | |||
|Electronic Defect | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[शॉटकी दोष]] | |[[शॉटकी दोष]] | ||
| | |||
|Schottky Solids | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[अशुद्धता दोष]] | |[[अशुद्धता दोष]] | ||
| | |||
|Impurity Defect | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[नॉन स्टॉइकियोमीट्री दोष]] | |[[नॉन स्टॉइकियोमीट्री दोष]] | ||
| | |||
|Non Stoichiometric Defects | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[धातु आधिक्य दोष]] | |[[धातु आधिक्य दोष]] | ||
| | |||
|Metal excess Defects | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[धातु न्यूनता दोष]] | |[[धातु न्यूनता दोष]] | ||
| | |||
|metal deficiency defect | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[चालक]] | |[[चालक]] | ||
| | |||
|Conductors | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[विद्युतरोधी]] | |[[विद्युतरोधी]] | ||
| | |||
|insulated | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[अर्धचालक]] | |[[अर्धचालक]] | ||
| | |||
|Semiconductor | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[अष्टफलकीय ठोस]] | |[[अष्टफलकीय ठोस]] | ||
| | |||
|Octahedral solids | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[चतुष्फलकीय रिक्तिकाएँ]] | |[[चतुष्फलकीय रिक्तिकाएँ]] | ||
| | |||
|Tetrahedral Voids | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[अनुचुंबकत्व]] | |[[अनुचुंबकत्व]] | ||
| | |||
|Paramagnetism | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[लोहचुंबकत्व]] | |[[लोहचुंबकत्व]] | ||
| | |||
|Ferromagnetism | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[प्रतिलोहचुंबकत्व]] | |[[प्रतिलोहचुंबकत्व]] | ||
| | |||
|Antiferromagnetism | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[समन्वय संख्या]] | |[[समन्वय संख्या]] | ||
| | |||
|Coordination Number | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[अवोगाद्रो स्थिरांक]] | |[[अवोगाद्रो स्थिरांक]] | ||
| | |||
|Avogadro Constant | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[जालक बिंदु]] | |[[जालक बिंदु]] | ||
| | |||
|Bravais Lattices | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[बृहत अणु]] | |[[बृहत अणु]] | ||
| | |||
|Giant Molecules | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[अतिशीतित द्रव]] | |[[अतिशीतित द्रव]] | ||
| | |||
|Supercooled Liquids | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[हाइड्रोजन बंधित आणविक]] | |[[हाइड्रोजन बंधित आणविक]] | ||
| | |||
|Hydrogen Bonded molecular | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''2''' | |'''2''' | ||
|'''विलयन''' | |'''विलयन''' | ||
| | |||
|'''Solution''' | |||
| | | | ||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
Line 360: | Line 403: | ||
| | | | ||
|[[विलयन की सांद्रता]] | |[[विलयन की सांद्रता]] | ||
| | |||
|Concentration of Solutions | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[द्रव्यमान प्रतिशत(w/w)]] | |[[द्रव्यमान प्रतिशत(w/w)]] | ||
| | |||
|Percentage mass per mass | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[आयतन प्रतिशत(v/v)]] | |[[आयतन प्रतिशत(v/v)]] | ||
| | | | ||
|Percentage by volume | |Percentage by volume | ||
|- | | | ||
| | |||
|- | |||
| | | | ||
| | | | ||
|[[द्रव्यमान आयतन प्रतिशत(w/v)]] | |[[द्रव्यमान आयतन प्रतिशत(w/v)]] | ||
| | |||
|Percentage mass per volume | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[पार्ट्स प्रति मिलियन]] | |[[पार्ट्स प्रति मिलियन]] | ||
| | |||
|Parts per million | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[विलेयता]] | |[[विलेयता]] | ||
| | |||
|Solubility | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[संतृप्त विलयन]] | |[[संतृप्त विलयन]] | ||
| | |||
|Saturated Solution | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[असंतृप्त विलयन]] | |[[असंतृप्त विलयन]] | ||
| | |||
|Unsaturated Solution | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ले-शातैलिए नियम]] | |[[ले-शातैलिए नियम]] | ||
| | |||
|Le Chatelier's principle | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[हेनरी नियम]] | |[[हेनरी नियम]] | ||
| | |||
|Henry's Law | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[राउल्ट नियम]] | |[[राउल्ट नियम]] | ||
| | |||
|Raoult's Law | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[डाल्टन के आंशिक दाब नियम]] | |[[डाल्टन के आंशिक दाब नियम]] | ||
| | |||
|Dalton's Law | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[आदर्श विलयन]] | |[[आदर्श विलयन]] | ||
| | |||
|Ideal Solution | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[अनादर्श विलयन]] | |[[अनादर्श विलयन]] | ||
| | |||
|Non-ideal Solution | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[अणुसंख्य गुणधर्म]] | |[[अणुसंख्य गुणधर्म]] | ||
| | |||
|Colligative Properties | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[वाष्पदाब का आपेक्षिक अवनमन]] | |[[वाष्पदाब का आपेक्षिक अवनमन]] | ||
| | |||
|Relative Lowering vapour pressure | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[क्वथनांक उन्नयन स्थिरांक]] | |[[क्वथनांक उन्नयन स्थिरांक]] | ||
| | |||
|Molal elevation constant | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[हिमांक का अवनमन]] | |[[हिमांक का अवनमन]] | ||
| | |||
|Depression in freezing point | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[इबुलियोस्कोपिक स्थिरांक]] | |[[इबुलियोस्कोपिक स्थिरांक]] | ||
| | |||
|Ebullioscopic Constant | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[क्रायोस्कोपिक स्थिरांक]] | |[[क्रायोस्कोपिक स्थिरांक]] | ||
| | |||
|Cryoscopic Constant | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[अर्धपारगम्य झिल्ली]] | |[[अर्धपारगम्य झिल्ली]] | ||
| | |||
|Semipermeable membrane | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[परासरण दाब]] | |[[परासरण दाब]] | ||
| | |||
|Osmotic Pressure | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[प्रतिलोम परासरण]] | |[[प्रतिलोम परासरण]] | ||
| | |||
|Reverse Osmosis | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[समपरासरी विलयन]] | |[[समपरासरी विलयन]] | ||
| | |||
|Isotonic Solution | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[वाष्पदाब]] | |[[वाष्पदाब]] | ||
| | |||
|Vapour Pressure | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''3''' | |'''3''' | ||
|'''वैधुतरसायन''' | |'''वैधुतरसायन''' | ||
| | |||
|'''Electrochemistry''' | |||
| | | | ||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
Line 542: | Line 611: | ||
| | | | ||
|[[विधुत अपघट्य]] | |[[विधुत अपघट्य]] | ||
| | |||
|Electrolytes | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[वैधुतरसायनिक सेल]] | |[[वैधुतरसायनिक सेल]] | ||
| | |||
|Electrochemical cell | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[गैल्वैनी सेल]] | |[[गैल्वैनी सेल]] | ||
| | | | ||
|Galvanic Cell | |Galvanic Cell | ||
|- | | | ||
| | |||
|- | |||
| | | | ||
| | | | ||
|[[वोल्टीय सेल]] | |[[वोल्टीय सेल]] | ||
| | |||
|Voltaic Cell | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[डेनियल सेल]] | |[[डेनियल सेल]] | ||
| | |||
|Daniell Cell | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[वैधुत अपघटनी सेल]] | |[[वैधुत अपघटनी सेल]] | ||
| | |||
|Electrolytic Cell | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[इलेक्ट्रोड विभव]] | |[[इलेक्ट्रोड विभव]] | ||
| | |||
|Electrode Potential | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[मानक इलेक्ट्रोड विभव]] | |[[मानक इलेक्ट्रोड विभव]] | ||
| | |||
|Standard Electrode Potential | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[सेल विभव]] | |[[सेल विभव]] | ||
| | |||
|Cell Potential | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[सेल विद्युत वाहक बल (emf)]] | |[[सेल विद्युत वाहक बल (emf)]] | ||
| | |||
|Electromotive Force | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[नेर्न्स्ट समीकरण]] | |[[नेर्न्स्ट समीकरण]] | ||
| | |||
|Nernst Equation | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[प्रतिरोधकता]] | |[[प्रतिरोधकता]] | ||
| | |||
|Resistivity | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[मोलर चालकता]] | |[[मोलर चालकता]] | ||
| | |||
|Molar Conductivity | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[आयनिक चालकता]] | |[[आयनिक चालकता]] | ||
| | |||
|Ionic Conductance | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[विद्युत चालकता]] | |[[विद्युत चालकता]] | ||
| | |||
|Electrical Conductance | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[चालकता (विशिष्ट चालकता)]] | |[[चालकता (विशिष्ट चालकता)]] | ||
| | |||
|Conductivity | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[व्हीटस्टोन ब्रिज]] | |[[व्हीटस्टोन ब्रिज]] | ||
| | |||
|Wheatstone bridge | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[विभव प्रवणता]] | |[[विभव प्रवणता]] | ||
| | |||
|Potential gradient | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[कोलरॉउश]] | |[[कोलरॉउश]] | ||
| | |||
|Kohlrausch Law | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[फैराडे के नियम]] | |[[फैराडे के नियम]] | ||
| | |||
|Faraday's Law | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[बैटरियां]] | |[[बैटरियां]] | ||
| | |||
|Batteries | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[प्राथमिक बैटरियां]] | |[[प्राथमिक बैटरियां]] | ||
| | |||
|Primary Battery | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[द्वितीयक बैटरी]] | |[[द्वितीयक बैटरी]] | ||
| | |||
|Secondary Battery | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[लेक्लांशे सेल]] | |[[लेक्लांशे सेल]] | ||
| | |||
| | | | ||
| | | | ||
Line 710: | Line 803: | ||
| | | | ||
|[[संचायक सेल]] | |[[संचायक सेल]] | ||
| | |||
| | | | ||
| | | | ||
Line 717: | Line 811: | ||
| | | | ||
|[[ईधन सेल]] | |[[ईधन सेल]] | ||
| | |||
|Fuel Cells | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[गिब्स ऊर्जा]] | |[[गिब्स ऊर्जा]] | ||
| | |||
|Gibbs Energy | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[रेडॉक्स युग्म]] | |[[रेडॉक्स युग्म]] | ||
| | |||
|Redox Couples | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''4''' | |'''4''' | ||
|'''रासायनिक बलगतिकी''' | |'''रासायनिक बलगतिकी''' | ||
| | |||
|'''Chemical Kinetics''' | |||
| | | | ||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
Line 745: | Line 843: | ||
| | | | ||
|[[रासायनिक अभिक्रिया वेग]] | |[[रासायनिक अभिक्रिया वेग]] | ||
| | |||
|Rate of Chemical Reaction | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[अभिक्रिया के वेग को प्रभावित करने वाले कारक]] | |[[अभिक्रिया के वेग को प्रभावित करने वाले कारक]] | ||
| | |||
|rate dependent factors | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[अभिक्रिया की कोटि]] | |[[अभिक्रिया की कोटि]] | ||
| | |||
|Order of reaction | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[छद्म प्रथम कोटि की अभिक्रिया]] | |[[छद्म प्रथम कोटि की अभिक्रिया]] | ||
| | |||
|Pseudo first order reaction | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[वेग स्थिरांक]] | |[[वेग स्थिरांक]] | ||
| | |||
|Rate Constant | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[आणविकता]] | |[[आणविकता]] | ||
| | |||
|Molecularity of a reaction | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[शून्य कोटि की अभिक्रिया]] | |[[शून्य कोटि की अभिक्रिया]] | ||
| | |||
|Zero Order Reaction | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[प्रथम कोटि की अभिक्रिया]] | |[[प्रथम कोटि की अभिक्रिया]] | ||
| | |||
|First Order Reaction | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[अर्धआयु]] | |[[अर्धआयु]] | ||
| | |||
|Half Life | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[आवृत्ति गुणक]] | |[[आवृत्ति गुणक]] | ||
| | |||
|Frequency Factor | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[सक्रियण]] | |[[सक्रियण]] | ||
| | |||
|Activated Complex | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[अरेहेनियस समीकरण]] | |[[अरेहेनियस समीकरण]] | ||
| | |||
|Arrhenius Equation | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[सांद्रता पर दर की निर्भरता]] | |[[सांद्रता पर दर की निर्भरता]] | ||
| | |||
|Dependence of rate on Concentration | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[सान्द्रता पर ताप की निर्भरता]] | |[[सान्द्रता पर ताप की निर्भरता]] | ||
| | |||
|Temperature dependence of rate | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[दर स्थिरांक की इकाई]] | |[[दर स्थिरांक की इकाई]] | ||
| | |||
|Unit of Rate Constant | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[संघट्ट आवृत्ति]] | |[[संघट्ट आवृत्ति]] | ||
| | |||
|Collision Frequency | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[प्रभावी संघट्ट]] | |[[प्रभावी संघट्ट]] | ||
| | |||
|Effective collision | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''5''' | |'''5''' | ||
|'''पृष्ठ रसायन''' | |'''पृष्ठ रसायन''' | ||
| | |||
|'''Surface Chemistry''' | |||
| | | | ||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
Line 871: | Line 987: | ||
| | | | ||
|[[अधिशोषण]] | |[[अधिशोषण]] | ||
| | |||
|Adsorption | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[अवशोषण]] | |[[अवशोषण]] | ||
| | |||
|Absorption | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[अधिशोष्य]] | |[[अधिशोष्य]] | ||
| | |||
|Absorbate | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[अधिशोषक]] | |[[अधिशोषक]] | ||
| | |||
|Absorbent | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[विशोषण]] | |[[विशोषण]] | ||
| | |||
|Sorption | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[भौतिक अधिशोषण]] | |[[भौतिक अधिशोषण]] | ||
| | |||
|Physisorption | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[रसायनिक अधिशोषण]] | |[[रसायनिक अधिशोषण]] | ||
| | |||
|Chemisorption | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[अधिशोषण समतापी]] | |[[अधिशोषण समतापी]] | ||
| | |||
|Adsorption isotherm | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[फ्रायन्डलिक समतापी]] | |[[फ्रायन्डलिक समतापी]] | ||
| | |||
|Freundlich isotherm | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[उत्प्रेरण]] | |[[उत्प्रेरण]] | ||
| | | | ||
|Catalyst | |Catalyst | ||
|- | | | ||
| | |||
|- | |||
| | | | ||
| | | | ||
|[[जैल]] | |[[जैल]] | ||
| | |||
|Gels | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[समांगी उत्प्रेरण]] | |[[समांगी उत्प्रेरण]] | ||
| | |||
|Homogeneous Catalysis | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[विषमांगी उत्प्रेरण]] | |[[विषमांगी उत्प्रेरण]] | ||
| | |||
|Heterogeneous catalysis | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[विषकारक]] | |[[विषकारक]] | ||
| | |||
|Inhibitors | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[वर्धक]] | |[[वर्धक]] | ||
| | |||
| | | | ||
| | | | ||
Line 976: | Line 1,107: | ||
| | | | ||
|[[आकार वर्णात्मक उत्प्रेरण]] | |[[आकार वर्णात्मक उत्प्रेरण]] | ||
| | |||
|Shape-Selective catalysis | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एंजाइम उत्प्रेरण]] | |[[एंजाइम उत्प्रेरण]] | ||
| | |||
|Enzyme catalysis | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[जैव रासायनिक उत्प्रेरण]] | |[[जैव रासायनिक उत्प्रेरण]] | ||
| | |||
|Biochemical Catalysis | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[क्राफ्ट तापमान]] | |[[क्राफ्ट तापमान]] | ||
| | |||
|Kraft Temprature | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ताला कुंजी परिकल्पना]] | |[[ताला कुंजी परिकल्पना]] | ||
| | |||
|Lock and Key | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[कोलॉइडों का वर्गीकरण]] | |[[कोलॉइडों का वर्गीकरण]] | ||
| | |||
|Classification of Colloids | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[इमल्शन]] | |[[इमल्शन]] | ||
| | |||
|Emulsion | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[द्रवरागी]] | |[[द्रवरागी]] | ||
| | |||
|Lyophilic colloids | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[द्रवविरागी]] | |[[द्रवविरागी]] | ||
| | |||
|Lyophobic Colloids | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[बहुआण्विक कोलाइड]] | |[[बहुआण्विक कोलाइड]] | ||
| | |||
| | | | ||
| | | | ||
Line 1,046: | Line 1,187: | ||
| | | | ||
|[[वृहदाण्विक कोलाइड]] | |[[वृहदाण्विक कोलाइड]] | ||
| | |||
| | | | ||
| | | | ||
Line 1,053: | Line 1,195: | ||
| | | | ||
|[[सहचारी कोलाइड (मिसेल)]] | |[[सहचारी कोलाइड (मिसेल)]] | ||
| | |||
|Micelles | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[क्रांतिक मिसेल ताप]] | |[[क्रांतिक मिसेल ताप]] | ||
| | |||
|Critical micelle Temprature | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ब्रेडिंग आर्क विधि]] | |[[ब्रेडिंग आर्क विधि]] | ||
| | |||
|Bredig's arc | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[विद्युत अपोहन]] | |[[विद्युत अपोहन]] | ||
| | |||
|Electrodialysis | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[निस्यन्दन]] | |[[निस्यन्दन]] | ||
| | |||
|filtration | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[सॉल]] | |[[सॉल]] | ||
| | |||
|Sols | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[टिंडल शंकु]] | |[[टिंडल शंकु]] | ||
| | |||
|Tyndall Cone | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ब्राउनी गति]] | |[[ब्राउनी गति]] | ||
| | |||
|Brownian movement | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[जीटा विभव]] | |[[जीटा विभव]] | ||
| | |||
|Zeta potential | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[स्कंदन]] | |[[स्कंदन]] | ||
| | |||
|Coagulation | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[अवक्षेपण]] | |[[अवक्षेपण]] | ||
| | |||
|Precipitation | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[पायस]] | |[[पायस]] | ||
| | | | ||
|Emulsion | |Emulsion | ||
|- | | | ||
| | |||
|- | |||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ओस्टवाल्ड प्रक्रिया]] | |[[ओस्टवाल्ड प्रक्रिया]] | ||
| | |||
|Ostwald's process | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[पायसीकर्मक]] | |[[पायसीकर्मक]] | ||
| | |||
|emulsifier | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[पेप्टीकरण]] | |[[पेप्टीकरण]] | ||
| | |||
|Peptization | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''6''' | |'''6''' | ||
|'''तत्वों के निष्कर्षण के सिद्धांत एवं प्रक्रम''' | |'''तत्वों के निष्कर्षण के सिद्धांत एवं प्रक्रम''' | ||
| | |||
|'''General Principles and Processes of Isolation of Elements''' | |||
| | | | ||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
Line 1,165: | Line 1,323: | ||
| | | | ||
|[[धातुकर्म]] | |[[धातुकर्म]] | ||
| | |||
|Metallurgy | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[फफोलेदार कॉपर]] | |[[फफोलेदार कॉपर]] | ||
| | |||
|Blister Copper | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[अपअयस्क (गैंग)]] | |[[अपअयस्क (गैंग)]] | ||
| | |||
|Gangue | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[घनत्वीय पृथक्करण]] | |[[घनत्वीय पृथक्करण]] | ||
| | |||
| | | | ||
| | | | ||
Line 1,193: | Line 1,355: | ||
| | | | ||
|[[चुंबकीय पृथक्करण]] | |[[चुंबकीय पृथक्करण]] | ||
| | |||
|Magnetic separation | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[फेन प्लवन विधि]] | |[[फेन प्लवन विधि]] | ||
| | |||
|foam flotation method | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[निक्षालन]] | |[[निक्षालन]] | ||
| | |||
|Leaching | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ढलवाँ लोहा]] | |[[ढलवाँ लोहा]] | ||
| | |||
|Cast iron | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[द्रवीकरण]] | |[[द्रवीकरण]] | ||
| | |||
|Liquation | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[हाइड्रॉलिक धुलाई]] | |[[हाइड्रॉलिक धुलाई]] | ||
| | |||
|Hydraulic washing | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[जलधातु विज्ञान]] | |[[जलधातु विज्ञान]] | ||
| | |||
|Hydrometallurgy | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[तत्वों का पृथक्करण]] | |[[तत्वों का पृथक्करण]] | ||
| | |||
|Isolation of elements | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[प्रगलन]] | |[[प्रगलन]] | ||
| | |||
|smelting | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[परावर्तन भट्टी]] | |[[परावर्तन भट्टी]] | ||
| | |||
|Reverberatory furnace | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[वात्या भट्टी]] | |[[वात्या भट्टी]] | ||
| | |||
|Blast Furnace | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[शोधन]] | |[[शोधन]] | ||
| | |||
|Zone refining | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[विद्युत अपघटनी शोधन]] | |[[विद्युत अपघटनी शोधन]] | ||
| | |||
|Electrolytic refining | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[वैन अर्केल विधि]] | |[[वैन अर्केल विधि]] | ||
| | |||
|Van arkel method | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[पिटवां लोहा]] | |[[पिटवां लोहा]] | ||
| | |||
|Wrought iron | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[मोंड विधि]] | |[[मोंड विधि]] | ||
| | |||
|Mond Process | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[वाष्प प्रावस्था परिष्करण]] | |[[वाष्प प्रावस्था परिष्करण]] | ||
| | |||
|Vapour phase refining | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[वर्णलेखिकी (क्रोमैटोग्राफी) विधियाँ]] | |[[वर्णलेखिकी (क्रोमैटोग्राफी) विधियाँ]] | ||
| | |||
|Chromatographic methods | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[कॉलम क्रोमैटोग्राफी]] | |[[कॉलम क्रोमैटोग्राफी]] | ||
| | |||
|Column Chromatography | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[कॉपर मेट]] | |[[कॉपर मेट]] | ||
| | |||
|Copper matte | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एलिंघम आरेख]] | |[[एलिंघम आरेख]] | ||
| | |||
|Ellingham diagram | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[अवनमक]] | |[[अवनमक]] | ||
| | |||
|Depressants | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[हॉल हेरोल्ट प्रक्रिया]] | |[[हॉल हेरोल्ट प्रक्रिया]] | ||
| | |||
|Hall heroult process | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[कच्चा लोहा]] | |[[कच्चा लोहा]] | ||
| | |||
|Pig Iron | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[धातुओं का शोधन]] | |[[धातुओं का शोधन]] | ||
| | |||
|Purification of metals | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
| | | | ||
| | |||
|Pyrometallurgy | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''7''' | |'''7''' | ||
|'''p ब्लॉक के तत्व''' | |'''p ब्लॉक के तत्व''' | ||
| | |||
|'''The p- Block Elements''' | |||
| | | | ||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
Line 1,382: | Line 1,571: | ||
| | | | ||
|[[डाई नाइट्रोजन]] | |[[डाई नाइट्रोजन]] | ||
| | |||
| | | | ||
| | | | ||
Line 1,389: | Line 1,579: | ||
| | | | ||
|[[हैबर विधि]] | |[[हैबर विधि]] | ||
| | |||
|Haber's process | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[नाइट्रोजन के ऑक्साइड]] | |[[नाइट्रोजन के ऑक्साइड]] | ||
| | |||
|Oxides of Nitrogen | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[नाइट्रिक अम्ल]] | |[[नाइट्रिक अम्ल]] | ||
| | |||
|Nitric Acid | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[अपरूप]] | |[[अपरूप]] | ||
| | |||
|Allotropic Form | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[भूरी वलय परीक्षण]] | |[[भूरी वलय परीक्षण]] | ||
| | |||
|Brown ring test | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ऑक्सीजन का असामान्य व्यवहार]] | |[[ऑक्सीजन का असामान्य व्यवहार]] | ||
| | |||
|Anomalous behaviour of oxygen | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एक्वा रेजिया]] | |[[एक्वा रेजिया]] | ||
| | |||
|Aqua regia | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[श्वेत फास्फोरस]] | |[[श्वेत फास्फोरस]] | ||
| | |||
|White phosphorus | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[लाल फास्फोरस]] | |[[लाल फास्फोरस]] | ||
| | |||
|Red phosphorus | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[काला फास्फोरस]] | |[[काला फास्फोरस]] | ||
| | |||
|Black phosphorus | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[मोनोक्लिनिक सल्फर]] | |[[मोनोक्लिनिक सल्फर]] | ||
| | |||
|Monoclinic sulphur | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[फास्फोरस के हैलाइड]] | |[[फास्फोरस के हैलाइड]] | ||
| | |||
|Halides of phosphorus | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ऑक्सीकरण अवस्था]] | |[[ऑक्सीकरण अवस्था]] | ||
| | |||
|Oxidation State | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[सल्फर के ऑक्सी अम्ल]] | |[[सल्फर के ऑक्सी अम्ल]] | ||
| | |||
|Oxoacids of sulphur | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ओजोन]] | |[[ओजोन]] | ||
| | |||
|Ozone | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[सल्फ्यूरिक अम्ल]] | |[[सल्फ्यूरिक अम्ल]] | ||
| | |||
|Sulphuric acid | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[धूम पट]] | |[[धूम पट]] | ||
| | |||
|Smoke screens | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[हैलोजन]] | |[[हैलोजन]] | ||
| | | | ||
|Halogens | |Halogens | ||
|- | | | ||
| | |||
|- | |||
| | | | ||
| | | | ||
|[[क्लोरीन]] | |[[क्लोरीन]] | ||
| | |||
|Chlorine | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[हैलोजन के ऑक्सी अम्ल]] | |[[हैलोजन के ऑक्सी अम्ल]] | ||
| | |||
|Oxoacids of Halogens | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[फास्फोरस के ऑक्सी अम्ल]] | |[[फास्फोरस के ऑक्सी अम्ल]] | ||
| | |||
|Oxoacids of phosphorus | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[अंतराहैलोजन यौगिक]] | |[[अंतराहैलोजन यौगिक]] | ||
| | |||
|Intrahalogen compounds | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[उत्कृष्ट गैसें]] | |[[उत्कृष्ट गैसें]] | ||
| | |||
|Noble Gas | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[जीनॉन- फ्लुओरीन यौगिक]] | |[[जीनॉन- फ्लुओरीन यौगिक]] | ||
| | |||
|Xenon-Fluorine compounds | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[जीनॉन- ऑक्सीजन यौगिक]] | |[[जीनॉन- ऑक्सीजन यौगिक]] | ||
| | |||
|Xenon- Oxygen compounds | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''8''' | |'''8''' | ||
|'''d एवं f ब्लॉक के तत्व''' | |'''d एवं f ब्लॉक के तत्व''' | ||
| | |||
|'''The d and - Block elements''' | |||
| | | | ||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
Line 1,571: | Line 1,787: | ||
| | | | ||
|[[एक्टिनॉइड संकुचन]] | |[[एक्टिनॉइड संकुचन]] | ||
| | |||
|Actinoid Contraction | |||
|Robin singh | |Robin singh | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एक्टिनॉइड]] | |[[एक्टिनॉइड]] | ||
| | |||
|Actinoids | |||
|Robin singh | |Robin singh | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[लौह चुंबकत्व]] | |[[लौह चुंबकत्व]] | ||
| | |||
|Ferromagnetism | |||
|Robin singh | |Robin singh | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[आंतरिक संक्रमण धातु]] | |[[आंतरिक संक्रमण धातु]] | ||
| | |||
|Inner transition metals | |||
|Robin singh | |Robin singh | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[अंतरालीय यौगिक]] | |[[अंतरालीय यौगिक]] | ||
| | | | ||
|Interstitial Compounds | |Interstitial Compounds | ||
|Robin singh | |||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[लैंथेनाइड संकुचन]] | |[[लैंथेनाइड संकुचन]] | ||
| | |||
|Lanthanide contraction | |||
|Robin singh | |Robin singh | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[लैंथेनाइड्स]] | |[[लैंथेनाइड्स]] | ||
| | |||
|Lanthanoids | |||
|Robin singh | |Robin singh | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ | |[[मिश्र धातुएं]] | ||
| | |||
|Mischmetall | |||
|Robin singh | |Robin singh | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[प्रतिचुम्बकत्व]] | |[[प्रतिचुम्बकत्व]] | ||
| | |||
|Diamagnetism | |||
|Robin singh | |Robin singh | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[चतुष्फलकीय परमैंगनेट]] | |[[चतुष्फलकीय परमैंगनेट]] | ||
| | |||
|Tetrahedral permanganate | |||
|Robin singh | |Robin singh | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[संक्रमण धातुएँ]] | |[[संक्रमण धातुएँ]] | ||
| | |||
|Transition metals | |||
|Robin singh | |Robin singh | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''9''' | |'''9''' | ||
|'''उपसहसंयोजक यौगिक''' | |'''उपसहसंयोजक यौगिक''' | ||
| | |||
|'''Coordination Compounds''' | |||
| | | | ||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
Line 1,655: | Line 1,883: | ||
| | | | ||
|[[उभयलिंगी लिगैंड]] | |[[उभयलिंगी लिगैंड]] | ||
| | |||
|Ambidentate ligand | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[काइरल]] | |[[काइरल]] | ||
| | |||
|Chiral | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[सिस-समावयवी]] | |[[सिस-समावयवी]] | ||
| | |||
|Cis- Isomer | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[उपसहसंयोजन सत्ता]] | |[[उपसहसंयोजन सत्ता]] | ||
| | |||
|Coordination entity | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[उपसहसंयोजन समावयवता]] | |[[उपसहसंयोजन समावयवता]] | ||
| | |||
|Coordination Isomerism | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[उपसहसंयोजन यौगिकों का सिद्धांत]] | |[[उपसहसंयोजन यौगिकों का सिद्धांत]] | ||
| | | | ||
|Coordination Theory | |Coordination Theory | ||
|- | | | ||
| | |||
|- | |||
| | | | ||
| | | | ||
|[[क्रिस्टल क्षेत्र सिद्धांत]] | |[[क्रिस्टल क्षेत्र सिद्धांत]] | ||
| | |||
|Crystal field splitting | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[क्रिस्टल क्षेत्र विपाटन]] | |[[क्रिस्टल क्षेत्र विपाटन]] | ||
| | |||
|Crystal field theory | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[द्विदन्ती]] | |[[द्विदन्ती]] | ||
| | |||
|Didentate | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[वियोजन स्थिरांक]] | |[[वियोजन स्थिरांक]] | ||
| | |||
|Dissociation constant | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[फेशियल समावयवी]] | |[[फेशियल समावयवी]] | ||
| | |||
|Facial Isomer | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[हेटरोलेप्टिक संकुल]] | |[[हेटरोलेप्टिक संकुल]] | ||
| | |||
|Heteroleptic complex | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[होमोलेप्टिक संकुल]] | |[[होमोलेप्टिक संकुल]] | ||
| | |||
|Homoleptic complex | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[हाइड्रेट समावयवता]] | |[[हाइड्रेट समावयवता]] | ||
| | |||
|Hydrate Isomerism | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[अस्थिरता स्थिरांक]] | |[[अस्थिरता स्थिरांक]] | ||
| | |||
|Instability Constant | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[आयनन समावयवता]] | |[[आयनन समावयवता]] | ||
| | |||
|Ionisation Isomerism | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[लुईस अम्ल]] | |[[लुईस अम्ल]] | ||
| | |||
|Lewis Acid | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[लिगेंड क्षेत्र सिद्धांत]] | |[[लिगेंड क्षेत्र सिद्धांत]] | ||
| | |||
|Ligand Field Theory | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[लिगेंड]] | |[[लिगेंड]] | ||
| | |||
|Ligands | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[लिंकेज समावयवता]] | |[[लिंकेज समावयवता]] | ||
| | |||
|Linkage Isomerism | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[मेरिडियनल समावयवी]] | |[[मेरिडियनल समावयवी]] | ||
| | |||
|Meridional isomer | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[धातु कार्बोनिल्]] | |[[धातु कार्बोनिल्]] | ||
| | |||
|Metal Carbonyls | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[प्रकाशिक समावयवता]] | |[[प्रकाशिक समावयवता]] | ||
| | |||
|Mononuclear Coordination Compound | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ध्रुवण समावयवता]] | |[[ध्रुवण समावयवता]] | ||
| | |||
|Optical Isomerism | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[बहुदंत्ती]] | |[[बहुदंत्ती]] | ||
| | |||
|Polydentate | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[प्राथमिक संयोजकता]] | |[[प्राथमिक संयोजकता]] | ||
| | |||
|Primary valence | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[द्वितीयक संयोजकता]] | |[[द्वितीयक संयोजकता]] | ||
| | |||
|Secondary valence | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[विलायकयोजन समावयवता]] | |[[विलायकयोजन समावयवता]] | ||
| | |||
|Solvate Isomerism | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[प्रबल क्षेत्र लिगेंड]] | |[[प्रबल क्षेत्र लिगेंड]] | ||
| | |||
|Strong Field Ligand | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ट्रांस समावयवी]] | |[[ट्रांस समावयवी]] | ||
| | |||
|Trans Isomer | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''10''' | |'''10''' | ||
|'''हैलोएल्केन तथा हैलोएरीन''' | |'''हैलोएल्केन तथा हैलोएरीन''' | ||
| | |||
|'''Haloalkanes and Haloarenes''' | |||
| | | | ||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
Line 1,872: | Line 2,131: | ||
| | | | ||
|[[एल्किल हैलाइड]] | |[[एल्किल हैलाइड]] | ||
| | | | ||
|Alkyl halides | |Alkyl halides | ||
|- | | | ||
| | |||
|- | |||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एल्कीन]] | |[[एल्कीन]] | ||
| | |||
|Alkene | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[असममित कार्बन]] | |[[असममित कार्बन]] | ||
| | |||
|Asymmetric Carbon | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[आणविक असममिता]] | |[[आणविक असममिता]] | ||
| | |||
|Molecular Asymmetry | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[इलेक्ट्रॉनरागी प्रतिस्थापन]] | |[[इलेक्ट्रॉनरागी प्रतिस्थापन]] | ||
| | |||
|Electrophilic Substitution | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[उभयदंती नाभिकरागी]] | |[[उभयदंती नाभिकरागी]] | ||
| | |||
|Ambident Nucleophile | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एकाण्विक नाभिकरागी प्रतिस्थापन]] | |[[एकाण्विक नाभिकरागी प्रतिस्थापन]] | ||
| | |||
|Substitution Nucleophilic unimolecular | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[अकाइरल]] | |[[अकाइरल]] | ||
| | |||
|Achiral | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एरिल हैलाइड]] | |[[एरिल हैलाइड]] | ||
| | |||
|Aryl Halides | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एलिलिक हैलाइड]] | |[[एलिलिक हैलाइड]] | ||
| | |||
|Allylic Halides | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एल्किल हैलाइड]] | |[[एल्किल हैलाइड]] | ||
| | |||
|Alkyl Halide | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एल्कीन]] | |[[एल्कीन]] | ||
| | |||
|Alkenes | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[काइरलता]] | |[[काइरलता]] | ||
| | |||
|Chirality | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[कार्बधात्विक यौगिक]] | |[[कार्बधात्विक यौगिक]] | ||
| | |||
|Organometallic Compounds | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[कार्बोधनायन]] | |[[कार्बोधनायन]] | ||
| | |||
|Carbocation | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ग्रिग्नार्ड अभिकर्मक]] | |[[ग्रिग्नार्ड अभिकर्मक]] | ||
| | |||
|Grignard Reagent | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[जेमिनल हैलाइड्]] | |[[जेमिनल हैलाइड्]] | ||
| | |||
|Geminal Halides | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[डी.डी.टी]] | |[[डी.डी.टी]] | ||
| | |||
|DDT | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ध्रुवण अघूर्णक]] | |[[ध्रुवण अघूर्णक]] | ||
| | |||
|Optically Inactive | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[द्विआण्विक नाभिकरागी प्रतिस्थापन]] | |[[द्विआण्विक नाभिकरागी प्रतिस्थापन]] | ||
| | |||
|Substitution Nucleophilic Bimolecular | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[नाभिकरागी प्रतिस्थापन]] | |[[नाभिकरागी प्रतिस्थापन]] | ||
| | |||
|Nucleophilic Substitution | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[प्रतिबिम्ब रूप]] | |[[प्रतिबिम्ब रूप]] | ||
| | |||
|Enantiomers | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[प्रोटिक विलायक]] | |[[प्रोटिक विलायक]] | ||
| | |||
|Protic Solvents | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[फिंकेलस्टाइन अभिक्रिया]] | |[[फिंकेलस्टाइन अभिक्रिया]] | ||
| | |||
|Finkelstein Reaction | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[फ्रेऑन प्रशीतक]] | |[[फ्रेऑन प्रशीतक]] | ||
| | |||
|Freon Refrigerant | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[बेन्जिलिक हैलाइड्]] | |[[बेन्जिलिक हैलाइड्]] | ||
| | |||
|Benzylic Halides | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[मुक्त मूलक]] | |[[मुक्त मूलक]] | ||
| | | | ||
|Free Radical | |Free Radical | ||
|- | | | ||
| | |||
|- | |||
| | | | ||
| | | | ||
|[[रेसमिक मिश्रण]] | |[[रेसमिक मिश्रण]] | ||
| | |||
|Racemic Mixture | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[रेसमीसीकरण]] | |[[रेसमीसीकरण]] | ||
| | |||
|Racemisation | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[वामवर्ती]] | |[[वामवर्ती]] | ||
| | |||
|Laevorotatory | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[विन्यास का प्रतिलोमन]] | |[[विन्यास का प्रतिलोमन]] | ||
| | |||
|Inversion Configuration | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[वुर्ट्ज अभिक्रिया]] | |[[वुर्ट्ज अभिक्रिया]] | ||
| | |||
|Wurtz Reaction | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[वुर्ट्ज फिटिंग अभिक्रिया]] | |[[वुर्ट्ज फिटिंग अभिक्रिया]] | ||
| | |||
|Wurtz Fittig Reaction | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[विसिनल डाइब्रोमाइड]] | |[[विसिनल डाइब्रोमाइड]] | ||
| | |||
|Vicinal dibromide | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[विसिनल हैलाइड]] | |[[विसिनल हैलाइड]] | ||
| | |||
|Vicinal Halides | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[सैण्डमेयर अभिक्रिया]] | |[[सैण्डमेयर अभिक्रिया]] | ||
| | |||
|Sandmeyer's Reaction | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[स्वार्ट्स अभिक्रिया]] | |[[स्वार्ट्स अभिक्रिया]] | ||
| | |||
|Swarts Reaction | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[हेलोएरीन]] | |[[हेलोएरीन]] | ||
| | |||
|Haloarene | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[फिटिंग अभिक्रिया]] | |[[फिटिंग अभिक्रिया]] | ||
| | |||
|Fittig reaction | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[हेलोऐल्केन]] | |[[हेलोऐल्केन]] | ||
| | |||
|Haloalkane | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''11''' | |'''11''' | ||
|'''एल्कोहल, फिनॉल और ईथर''' | |'''एल्कोहल, फिनॉल और ईथर''' | ||
| | |||
|'''Alcohol, Phenol and Ether''' | |||
| | | | ||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
Line 2,159: | Line 2,459: | ||
| | | | ||
|[[अंतरा आणविक बंध]] | |[[अंतरा आणविक बंध]] | ||
| | |||
|Intermolecular bonding | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[अंतः आणविक बंधन]] | |[[अंतः आणविक बंधन]] | ||
| | |||
|intramolecular bond | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[इलेक्ट्रॉनरागी एरोमैटिक प्रतिस्थापन]] | |[[इलेक्ट्रॉनरागी एरोमैटिक प्रतिस्थापन]] | ||
| | |||
|Electrophilic Aromatic Substitution | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ईथर]] | |[[ईथर]] | ||
| | |||
|Ethers | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एस्टर]] | |[[एस्टर]] | ||
| | |||
|Esters | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एस्टरीकरण]] | |[[एस्टरीकरण]] | ||
| | |||
|Esterification | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एरोमेटिक वलय]] | |[[एरोमेटिक वलय]] | ||
| | |||
|Aromatic Ring | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एलिलिक एल्कोहल]] | |[[एलिलिक एल्कोहल]] | ||
| | |||
|Allylic Alcohol | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एल्कोहल]] | |[[एल्कोहल]] | ||
| | |||
|Alcohols | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एल्कोहल की अम्लता]] | |[[एल्कोहल की अम्लता]] | ||
| | |||
|Acidity of Alcohol | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[कोल्बे अभिक्रिया]] | |[[कोल्बे अभिक्रिया]] | ||
| | |||
|Kolbe's Reaction | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[कोल्बे वैधुत अपघटन]] | |[[कोल्बे वैधुत अपघटन]] | ||
| | | | ||
|kolbe electrolysis | |kolbe electrolysis | ||
|- | | | ||
| | |||
|- | |||
| | | | ||
| | | | ||
|[[क्यूमीन]] | |[[क्यूमीन]] | ||
| | |||
|cumene | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[क्लीमेन्सन अपचयन]] | |[[क्लीमेन्सन अपचयन]] | ||
| | |||
|clemmensen Reduction | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[त्रिविम केंद्र]] | |[[त्रिविम केंद्र]] | ||
| | |||
|stereo center | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[प्रणोदक]] | |[[प्रणोदक]] | ||
| | |||
|Propellant | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[फिनॉल]] | |[[फिनॉल]] | ||
| | |||
|Phenols | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[फिनॉल की अम्लता]] | |[[फिनॉल की अम्लता]] | ||
| | |||
|Acidity of Phenols | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[बेंज़िलिक एल्कोहल]] | |[[बेंज़िलिक एल्कोहल]] | ||
| | |||
|Benzylic Alcohol | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[योगोत्पाद]] | |[[योगोत्पाद]] | ||
| | |||
|Adduct | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[रीमर-टीमन अभिक्रिया]] | |[[रीमर-टीमन अभिक्रिया]] | ||
| | |||
|Reimer-Tiemann Reation | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[लुकास परीक्षण]] | |[[लुकास परीक्षण]] | ||
| | |||
|lucas Test | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[विनाइल एल्कोहल]] | |[[विनाइल एल्कोहल]] | ||
| | |||
|Vinylic Alcohol | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[विलियमसन संश्लेषण]] | |[[विलियमसन संश्लेषण]] | ||
| | |||
|Williamson Synthesis | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''12''' | |'''12''' | ||
|'''एल्डिहाइड, कीटोन और कार्बोक्सिलिक अम्ल''' | |'''एल्डिहाइड, कीटोन और कार्बोक्सिलिक अम्ल''' | ||
| | | | ||
|'''Aldehyde, Ketone and carboxylic acid''' | |'''Aldehyde, Ketone and carboxylic acid''' | ||
| | |||
| | |||
| | | | ||
|- | |- | ||
Line 2,334: | Line 2,659: | ||
| | | | ||
|[[इलेक्ट्रॉन अपनयक समूह]] | |[[इलेक्ट्रॉन अपनयक समूह]] | ||
| | |||
|Electron withdrawing group | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[इलेक्ट्रॉन दाता समूह]] | |[[इलेक्ट्रॉन दाता समूह]] | ||
| | |||
|Electron Donating group | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ईटर्ड अभिक्रिया]] | |[[ईटर्ड अभिक्रिया]] | ||
| | |||
|Etard Reaction | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एल्काइलबेंजीन]] | |[[एल्काइलबेंजीन]] | ||
| | |||
|Alkylbenzenes | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एल्डिहाइड]] | |[[एल्डिहाइड]] | ||
| | |||
|Aldehyde | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एल्डोल अभिक्रिया]] | |[[एल्डोल अभिक्रिया]] | ||
| | |||
|Aldol Reaction | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एल्डोल संघनन]] | |[[एल्डोल संघनन]] | ||
| | |||
|Aldol condensation | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[कार्बोक्सिलिक अम्ल]] | |[[कार्बोक्सिलिक अम्ल]] | ||
| | |||
|Carboxylic Acid | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[कैनिजारो अभिक्रिया]] | |[[कैनिजारो अभिक्रिया]] | ||
| | |||
|Cannizzaro Reaction | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[क्रॉस एल्डोल संघनन]] | |[[क्रॉस एल्डोल संघनन]] | ||
| | |||
|Cross Aldol Condensation | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[गाटरमान अभिक्रिया]] | |[[गाटरमान अभिक्रिया]] | ||
| | |||
|Gatterman Reaction | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[गाटरमान-कॉख अभिक्रिया]] | |[[गाटरमान-कॉख अभिक्रिया]] | ||
| | |||
|Gattermann-Koch reaction | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[गोलाकार प्रोटीन]] | |[[गोलाकार प्रोटीन]] | ||
| | | | ||
|Globular Protein | |Globular Protein | ||
|- | | | ||
| | |||
|- | |||
| | | | ||
| | | | ||
|[[टॉलेन परीक्षण]] | |[[टॉलेन परीक्षण]] | ||
| | |||
|Tollen's Test | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ध्रुवता]] | |[[ध्रुवता]] | ||
| | |||
|Polarity | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[पॉलीहाइड्रिक यौगिक]] | |[[पॉलीहाइड्रिक यौगिक]] | ||
| | |||
|Polyhydric Compounds | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[फेहलिंग परीक्षण]] | |[[फेहलिंग परीक्षण]] | ||
| | |||
|Fehling's test | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[फ्रीडल-क्राफ्ट् अभिक्रिया]] | |[[फ्रीडल-क्राफ्ट् अभिक्रिया]] | ||
| | |||
|Friedal-Crafts Reactions | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[बेयर अभिकर्मक]] | |[[बेयर अभिकर्मक]] | ||
| | |||
|Baeyer's Reagent | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[रोजेनमुण्ड अपचयन]] | |[[रोजेनमुण्ड अपचयन]] | ||
| | | | ||
|Rosenmund Reduction | |Rosenmund Reduction | ||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[वलय प्रतिस्थापन]] | |[[वलय प्रतिस्थापन]] | ||
| | |||
|Ring Substitution | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[वसा अम्ल]] | |[[वसा अम्ल]] | ||
| | |||
|Fatty Acid | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[विकृतीकरण]] | |[[विकृतीकरण]] | ||
| | |||
|Denaturation | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[वोल्फ-किशनर अपचयन]] | |[[वोल्फ-किशनर अपचयन]] | ||
| | |||
|Wolf-Kishner Reduction | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[स्टीफन अपचयन]] | |[[स्टीफन अपचयन]] | ||
| | |||
|Stephen Reaction | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[हेल-वोल्हार्ड ज़ेलिंस्की अभिक्रिया]] | |[[हेल-वोल्हार्ड ज़ेलिंस्की अभिक्रिया]] | ||
| | |||
|Hell-Volhard Zelinsky reaction | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[विकृतीकरण]] | |[[विकृतीकरण]] | ||
| | |||
|Denaturation | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[हेलोफॉर्म अभिक्रिया]] | |[[हेलोफॉर्म अभिक्रिया]] | ||
| | |||
|Haloform Reaction | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|13 | |13 | ||
|[[एमीन]] | |[[एमीन]] | ||
| | |||
|Amine | |||
| | | | ||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
Line 2,544: | Line 2,891: | ||
| | | | ||
|[[अमोनोलिसिस]] | |[[अमोनोलिसिस]] | ||
| | |||
|Ammonolysis | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एमीन]] | |[[एमीन]] | ||
| | |||
|Amine | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एज़ो रंजक]] | |[[एज़ो रंजक]] | ||
| | |||
|Azo dyes | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एरिल एमीन]] | |[[एरिल एमीन]] | ||
| | |||
|Arylamines | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ऐल्किलीकरण]] | |[[ऐल्किलीकरण]] | ||
| | |||
|Alkylation | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एल्केन ऐमीन]] | |[[एल्केन ऐमीन]] | ||
| | |||
|Alkanamines | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एसिलन]] | |[[एसिलन]] | ||
| | |||
|Acylation | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[कार्बिल एमीन अभिक्रिया]] | |[[कार्बिल एमीन अभिक्रिया]] | ||
| | |||
|Carbylamine Reaction | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[कार्बोहाइड्रेट]] | |[[कार्बोहाइड्रेट]] | ||
| | |||
|Carbohydrates | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[गेब्रियल थैलिमाइड संश्लेषण]] | |[[गेब्रियल थैलिमाइड संश्लेषण]] | ||
| | |||
|Gabriel Phthalimide Synthesis | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[डाइऐजोकरण]] | |[[डाइऐजोकरण]] | ||
| | |||
|Diazotisation | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[डाइऐजोनियम लवण]] | |[[डाइऐजोनियम लवण]] | ||
| | |||
|Diazonium Salt | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[लुईस क्षारक]] | |[[लुईस क्षारक]] | ||
| | |||
|Lewis Base | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[संरचना- क्षारकता संबंध]] | |[[संरचना- क्षारकता संबंध]] | ||
| | |||
|Structure- Basicity relationship | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[सल्फोनीकरण]] | |[[सल्फोनीकरण]] | ||
| | |||
|Sulphonation | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[हॉफमैन ब्रोमामाइड अभिक्रिया]] | |[[हॉफमैन ब्रोमामाइड अभिक्रिया]] | ||
| | |||
|Hoffmann Bromamide Reaction | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[हिंसबर्ग अभिकर्मक]] | |[[हिंसबर्ग अभिकर्मक]] | ||
| | |||
|Hinsberg's Reagent | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''14''' | |'''14''' | ||
|'''[[जैव अणु]]''' | |'''[[जैव अणु]]''' | ||
| | |||
|'''Biomolecules''' | |||
| | | | ||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
Line 2,670: | Line 3,035: | ||
| | | | ||
|[[स्थानांतरण-आरएनए]] | |[[स्थानांतरण-आरएनए]] | ||
| | |||
|Transfer-RNA | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[आइसोल्यूसिन]] | |[[आइसोल्यूसिन]] | ||
| | |||
|Isoleucine | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ऑक्सीडोरिडक्टेज]] | |[[ऑक्सीडोरिडक्टेज]] | ||
| | |||
|Oxidoreductase | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[आर्जिनिन]] | |[[आर्जिनिन]] | ||
| | |||
|Arginine | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एन्जाइम]] | |[[एन्जाइम]] | ||
| | | | ||
|Enzymes | |Enzymes | ||
|- | | | ||
| | |||
|- | |||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ऐनोमर]] | |[[ऐनोमर]] | ||
| | |||
|Anomers | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एमाइलोज]] | |[[एमाइलोज]] | ||
| | |||
|Amylose | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एमिलोपेक्टिन]] | |[[एमिलोपेक्टिन]] | ||
| | |||
|Amylopectin | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एमीनो अम्ल]] | |[[एमीनो अम्ल]] | ||
| | |||
|Amino acids | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एल्डोपेंटोज]] | |[[एल्डोपेंटोज]] | ||
| | |||
|Aldopentose | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ | |[[एसिटिलीकरण]] | ||
| | |||
|Acylation | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एस्पार्टिक अम्ल]] | |[[एस्पार्टिक अम्ल]] | ||
| | |||
|Aspartic Acid | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एस्पेराजीन]] | |[[एस्पेराजीन]] | ||
| | |||
|Asparagine | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ओलिगोसेकेराइड]] | |[[ओलिगोसेकेराइड]] | ||
| | |||
|Oligosaccharide | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ग्लूकोनिक अम्ल]] | |[[ग्लूकोनिक अम्ल]] | ||
| | |||
|Gluconic Acid | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ग्लूकोज]] | |[[ग्लूकोज]] | ||
| | |||
|Glucose | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ग्लूटामाइन]] | |[[ग्लूटामाइन]] | ||
| | |||
|Glutamine | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ग्लूटॉमिक अम्ल]] | |[[ग्लूटॉमिक अम्ल]] | ||
| | |||
|Glutamic Acid | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ग्लिसरल्डिहाइड]] | |[[ग्लिसरल्डिहाइड]] | ||
| | |||
|Glyceraldehyde | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[जल में घुलनशील विटामिन]] | |[[जल में घुलनशील विटामिन]] | ||
| | |||
|Water Soluble Vitamin | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[जैव अणु]] | |[[जैव अणु]] | ||
| | |||
|Biomolecules | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[टाइरोसिन]] | |[[टाइरोसिन]] | ||
| | |||
|Tyrosine | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ट्राईसैकेराइड्]] | |[[ट्राईसैकेराइड्]] | ||
| | |||
|Trisaccharides | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ट्रिप्टोफेन]] | |[[ट्रिप्टोफेन]] | ||
| | |||
|Tryptophan | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[डाइसैकेराइड्]] | |[[डाइसैकेराइड्]] | ||
| | |||
|Disaccharides | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[थ्रिओनीन]] | |[[थ्रिओनीन]] | ||
| | |||
|Threonine | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[पाइरेनोज़ संरचना]] | |[[पाइरेनोज़ संरचना]] | ||
| | |||
|Pyranose structure | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[प्राणी मंड]] | |[[प्राणी मंड]] | ||
| | |||
|Animal Starch | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[विकृतीकरण प्रोटीन]] | |[[विकृतीकरण प्रोटीन]] | ||
| | |||
|Denaturation Protein | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[प्रोलिन]] | |[[प्रोलिन]] | ||
| | |||
|Proline | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[फेनिलएलानिन]] | |[[फेनिलएलानिन]] | ||
| | | | ||
|Phenylalanine | |Phenylalanine | ||
|- | | | ||
| | |||
|- | |||
| | | | ||
| | | | ||
|[[फुरेनोस]] | |[[फुरेनोस]] | ||
| | |||
|Furanose | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[फ्रुक्टोज]] | |[[फ्रुक्टोज]] | ||
| | |||
|Fructose | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[मंड]] | |[[मंड]] | ||
| | |||
|Starch | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[मेथिओनाइन]] | |[[मेथिओनाइन]] | ||
| | |||
|Methionine | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[मोनोसैकराइड्]] | |[[मोनोसैकराइड्]] | ||
| | |||
|Monosaccharides | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[राइबोज़]] | |[[राइबोज़]] | ||
| | |||
|Ribose | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[राइबोसोमल-आरएनए]] | |[[राइबोसोमल-आरएनए]] | ||
| | |||
|Ribosomal-RNA | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[रेशेदार प्रोटीन]] | |[[रेशेदार प्रोटीन]] | ||
| | |||
|Fibrous Protein | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[लाइसीन]] | |[[लाइसीन]] | ||
| | |||
|Lysine | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ल्यूसीन]] | |[[ल्यूसीन]] | ||
| | |||
|Leucine | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[वसा में घुलनशील विटामिन]] | |[[वसा में घुलनशील विटामिन]] | ||
| | |||
|Fat Soluble Vitamin | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[विटामिन]] | |[[विटामिन]] | ||
| | |||
|Vitamin | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[विषमचक्रीय यौगिक]] | |[[विषमचक्रीय यौगिक]] | ||
| | |||
|Heterocyclic Compounds | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[वैलीन]] | |[[वैलीन]] | ||
| | |||
|Valine | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[सुक्रोज]] | |[[सुक्रोज]] | ||
| | |||
|Sucrose | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[सेरीन]] | |[[सेरीन]] | ||
| | |||
|Serine | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[सेलुलोज]] | |[[सेलुलोज]] | ||
| | |||
|Cellulose | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[हिस्टडीन]] | |[[हिस्टडीन]] | ||
| | |||
|Histidine | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[हॉवर्थ संरचना]] | |[[हॉवर्थ संरचना]] | ||
| | |||
|Haworth Structure | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''15''' | |'''15''' | ||
|'''[[बहुलक;|बहुलक]]''' | |'''[[बहुलक;|बहुलक]]''' | ||
| | |||
|'''Polymer''' | |||
| | | | ||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
Line 3,027: | Line 3,443: | ||
| | | | ||
|[[अर्ध-संश्लेषित बहुलक]] | |[[अर्ध-संश्लेषित बहुलक]] | ||
| | |||
|Semi-Synthetic Polymers | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[अल्प घनत्व पॉलिथीन]] | |[[अल्प घनत्व पॉलिथीन]] | ||
| | |||
|Low Density Polythene | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[जैव निम्नीकरणीय बहुलक]] | |[[जैव निम्नीकरणीय बहुलक]] | ||
| | |||
|Biodegradable polymers | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[टेफ्लॉन]] | |[[टेफ्लॉन]] | ||
| | |||
|Teflon | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[टेरिलीन]] | |[[टेरिलीन]] | ||
| | |||
|Terylene | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ताप दृढ़ बहुलक]] | |[[ताप दृढ़ बहुलक]] | ||
| | | | ||
|Thermosetting Polymers | |Thermosetting Polymers | ||
|- | | | ||
| | |||
|- | |||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ताप सुघट्य बहुलक]] | |[[ताप सुघट्य बहुलक]] | ||
| | |||
|Themosetting Polymers | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ज़िग्लर-नट्टा उत्प्रेरक]] | |[[ज़िग्लर-नट्टा उत्प्रेरक]] | ||
| | |||
|Ziegler-Natta Catalyst | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[नायलॉन 6,6]] | |[[नायलॉन 6,6]] | ||
| | |||
|Nylon 6,6 | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[नायलॉन 6]] | |[[नायलॉन 6]] | ||
| | |||
|Nylon 6 | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[निओप्रीन]] | |[[निओप्रीन]] | ||
| | |||
|Neoprene | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[नोवोलैक]] | |[[नोवोलैक]] | ||
| | |||
|Novolac | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[पॉलीएमाइड]] | |[[पॉलीएमाइड]] | ||
| | |||
|Polyamides | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[पॉलिएस्टर]] | |[[पॉलिएस्टर]] | ||
| | |||
|Polyesters | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[पॉलीएक्रिलोनाइट्राइल]] | |[[पॉलीएक्रिलोनाइट्राइल]] | ||
| | |||
|Polyacrylonitrile | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[पॉलिथीन]] | |[[पॉलिथीन]] | ||
| | |||
|Polythene | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[पीएचबीवी]] | |[[पीएचबीवी]] | ||
| | |||
|PHBV | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[प्राकृतिक बहुलक]] | |[[प्राकृतिक बहुलक]] | ||
| | |||
|Natural Polymer | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[बहुलक;|बहुलक]] | |[[बहुलक;|बहुलक]] | ||
| | |||
|Polymers | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[बहुलकीकरण]] | |[[बहुलकीकरण]] | ||
| | |||
|Polymerisation | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[बैकेलाइट]] | |[[बैकेलाइट]] | ||
| | |||
|Bakelite | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ब्यूना-N]] | |[[ब्यूना-N]] | ||
| | |||
|Buna-N | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[ब्यूना-S]] | |[[ब्यूना-S]] | ||
| | |||
|Buna-S | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[योगज बहुलक]] | |[[योगज बहुलक]] | ||
| | |||
|Addition Polymer | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[रबर]] | |[[रबर]] | ||
| | |||
|Rubber | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[रसायन चिकित्सा]] | |[[रसायन चिकित्सा]] | ||
| | |||
|Chemotherapy | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[वल्कनीकरण]] | |[[वल्कनीकरण]] | ||
| | |||
|Vulcanisation | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[वैसोडिलेटर]] | |[[वैसोडिलेटर]] | ||
| | |||
|Vasodilator | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[श्रृंखला प्रारंभिक पद]] | |[[श्रृंखला प्रारंभिक पद]] | ||
| | |||
|Chain Initiating Step | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[श्रृंखला संचरण पद]] | |[[श्रृंखला संचरण पद]] | ||
| | |||
|Chain propagating step | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[श्रृंखला समापन पद]] | |[[श्रृंखला समापन पद]] | ||
| | |||
|Chain terminating step | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[संदेशवाहक-आरएनए]] | |[[संदेशवाहक-आरएनए]] | ||
| | | | ||
|Messenger-RNA | |Messenger-RNA | ||
|- | | | ||
| | |||
|- | |||
| | | | ||
| | | | ||
|[[संघनन बहुलक]] | |[[संघनन बहुलक]] | ||
| | |||
|Condensation polymer | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[संश्लेषित रबर]] | |[[संश्लेषित रबर]] | ||
| | |||
|Synthetic rubber | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[संश्लेषित बहुलक]] | |[[संश्लेषित बहुलक]] | ||
| | |||
|Synthetic Polymer | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[सहबहुलक]] | |[[सहबहुलक]] | ||
| | |||
|Copolymers | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[सहबहुलकन]] | |[[सहबहुलकन]] | ||
| | |||
|Copolymerization | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''16''' | |'''16''' | ||
|'''दैनिक जीवन में रसायन''' | |'''दैनिक जीवन में रसायन''' | ||
| | |||
|'''Chemistry in daily life''' | |||
| | | | ||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
Line 3,293: | Line 3,747: | ||
| | | | ||
|[[अति अम्लता]] | |[[अति अम्लता]] | ||
| | |||
|Hyperacidity | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[अस्वापक पीड़ाहारी]] | |[[अस्वापक पीड़ाहारी]] | ||
| | |||
|Non-narcotic analgesics | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एंजाइमों की उत्प्रेरक क्रिया]] | |[[एंजाइमों की उत्प्रेरक क्रिया]] | ||
| | |||
|Catalytic action of enzymes | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एन्जाइम संदमक]] | |[[एन्जाइम संदमक]] | ||
| | |||
|Enzyme inhibitors | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एलोस्टीरिक सतह]] | |[[एलोस्टीरिक सतह]] | ||
| | |||
|Allosteric site | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[एस्पिरिन]] | |[[एस्पिरिन]] | ||
| | |||
|Aspirin | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[औषध]] | |[[औषध]] | ||
| | |||
|Drugs | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[औषध लक्ष्य अन्योन्य क्रिया]] | |[[औषध लक्ष्य अन्योन्य क्रिया]] | ||
| | |||
|Drug- target interaction | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[औषध एन्जाइम अन्योन्य क्रिया]] | |[[औषध एन्जाइम अन्योन्य क्रिया]] | ||
| | |||
|Drug- enzyme interaction | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[औषधीय साबुन]] | |[[औषधीय साबुन]] | ||
| | |||
|Medicated soaps | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[कीटोन]] | |[[कीटोन]] | ||
| | |||
|Ketones | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[कृत्रिम मधुरक]] | |[[कृत्रिम मधुरक]] | ||
| | |||
|Artificial sweetening agents | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[जीवाणुनाशी]] | |[[जीवाणुनाशी]] | ||
| | |||
|Bacteriostatic | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[जीवाणु निरोधी]] | |[[जीवाणु निरोधी]] | ||
| | |||
|Bacteriostatic | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[धुलाई के साबुन]] | |[[धुलाई के साबुन]] | ||
| | |||
|Laundry soap | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[परिरक्षक]] | |[[परिरक्षक]] | ||
| | |||
|Preservatives | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[पायसीकारक]] | |[[पायसीकारक]] | ||
| | |||
|Emulsifiers | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[पारदर्शी साबुन]] | |[[पारदर्शी साबुन]] | ||
| | |||
|Transparent soaps | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[पीड़ाहारी]] | |[[पीड़ाहारी]] | ||
| | |||
|Analgesics | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[पूर्तिरोधी]] | |[[पूर्तिरोधी]] | ||
| | | | ||
|Antiseptic | |Antiseptic | ||
|- | | | ||
| | |||
|- | |||
| | | | ||
| | | | ||
|[[प्रतिअम्ल]] | |[[प्रतिअम्ल]] | ||
| | |||
|Antacids | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[प्रतिअवसादक औषध]] | |[[प्रतिअवसादक औषध]] | ||
| | |||
|Antidepressant drugs | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[प्रतिजनन क्षमता औषध]] | |[[प्रतिजनन क्षमता औषध]] | ||
| | |||
|Antifertility Drugs | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[प्रतिजैविक]] | |[[प्रतिजैविक]] | ||
| | |||
|Antibiotics | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[प्रति सूक्ष्म जैविक]] | |[[प्रति सूक्ष्म जैविक]] | ||
| | |||
|Antimicrobial | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[प्रशांतक]] | |[[प्रशांतक]] | ||
| | |||
|Tranquilizers | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[प्रसाधन साबुन]] | |[[प्रसाधन साबुन]] | ||
| | |||
|Toilet soaps | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[बार्बिट्यूरेट]] | |[[बार्बिट्यूरेट]] | ||
| | |||
|Barbiturates | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[मधुरक]] | |[[मधुरक]] | ||
| | |||
|Sweeteners | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[मार्जन साबुन]] | |[[मार्जन साबुन]] | ||
| | |||
|Scouring soaps | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[रासायनिक संदेशवाहक]] | |[[रासायनिक संदेशवाहक]] | ||
| | |||
|Chemical messengers | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[लक्ष्य-अणु]] | |[[लक्ष्य-अणु]] | ||
| | |||
|Molecular Targets | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
|[[विस्तृत स्पेक्ट्रम प्रतिजीवाणु]] | |[[विस्तृत स्पेक्ट्रम प्रतिजीवाणु]] | ||
| | |||
|Broad spectrum antibiotics | |||
| | | | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | |||
| | | | ||
| | | | ||
Line 3,528: | Line 4,016: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | |||
| | | | ||
| | | | ||
Line 3,535: | Line 4,024: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
| | | | ||
Line 3,542: | Line 4,030: | ||
|} | |} | ||
[[Category: | [[Category:Information]] |
Latest revision as of 13:31, 31 May 2024
S.No | अध्याय-सूची | विषय-सूची | Chapters | Topic | Article Creator Name | Review by IIT Kanpur |
1 | ठोस अवस्था | Solid State | ||||
अक्रिस्टलीय ठोस | Amorphous Solid | |||||
क्रिस्टलीय ठोस | Crystalline solid | |||||
विषमदैशिक | Anisotropic | |||||
ध्रुवीय आणविक ठोस | Polar Molecular Solids | |||||
अध्रुवीय आण्विक ठोस | Nonpolar Molecular Solids | |||||
विस्थापन दोष | Dislocation defect | |||||
इलेक्ट्रॉन छिद्र | Electron hole | |||||
इलेक्ट्रॉन रिक्त | Electron Vacancy | |||||
इलेक्ट्रॉन दोष | Electron Defect | |||||
अंतर आणविक बल | Intermolecular Forces | |||||
आंतरिक अर्धचालक | Intrinsic Semiconductors | |||||
आयनिक ठोस | Ionic Solids | |||||
धात्विक ठोस | Metallic Solids | |||||
छद्म ठोस | Pseudo Solids | |||||
ठोस अवस्था | Solid State | |||||
आध एवं एकक कोष्ठिका | Unit Cells | |||||
अन्तः केंद्रित घनीय एकक कोष्ठिका | End-centred unit | |||||
फलक केंद्रित घनीय एकक कोष्ठिका | Face-centred unit | |||||
बोहर मैग्नेटन | Bohr Magneton | |||||
रिक्तिका दोष | Vacancy Defect | |||||
संकुलन क्षमता | Packing Efficiency | |||||
रेखीय दोष | Line Defects | |||||
बिंदु दोष | Point Defects | |||||
स्टॉइकियोमीट्री दोष | Stoichiometric Defects | |||||
क्रिस्टल दोष | Crystal Defects | |||||
अंतराकाशी दोष | Interstitial Defect | |||||
फ्रेंकल दोष | Frenkel Defect | |||||
इलेक्ट्रॉनिक दोष | Electronic Defect | |||||
शॉटकी दोष | Schottky Solids | |||||
अशुद्धता दोष | Impurity Defect | |||||
नॉन स्टॉइकियोमीट्री दोष | Non Stoichiometric Defects | |||||
धातु आधिक्य दोष | Metal excess Defects | |||||
धातु न्यूनता दोष | metal deficiency defect | |||||
चालक | Conductors | |||||
विद्युतरोधी | insulated | |||||
अर्धचालक | Semiconductor | |||||
अष्टफलकीय ठोस | Octahedral solids | |||||
चतुष्फलकीय रिक्तिकाएँ | Tetrahedral Voids | |||||
अनुचुंबकत्व | Paramagnetism | |||||
लोहचुंबकत्व | Ferromagnetism | |||||
प्रतिलोहचुंबकत्व | Antiferromagnetism | |||||
समन्वय संख्या | Coordination Number | |||||
अवोगाद्रो स्थिरांक | Avogadro Constant | |||||
जालक बिंदु | Bravais Lattices | |||||
बृहत अणु | Giant Molecules | |||||
अतिशीतित द्रव | Supercooled Liquids | |||||
हाइड्रोजन बंधित आणविक | Hydrogen Bonded molecular | |||||
2 | विलयन | Solution | ||||
विलयन की सांद्रता | Concentration of Solutions | |||||
द्रव्यमान प्रतिशत(w/w) | Percentage mass per mass | |||||
आयतन प्रतिशत(v/v) | Percentage by volume | |||||
द्रव्यमान आयतन प्रतिशत(w/v) | Percentage mass per volume | |||||
पार्ट्स प्रति मिलियन | Parts per million | |||||
विलेयता | Solubility | |||||
संतृप्त विलयन | Saturated Solution | |||||
असंतृप्त विलयन | Unsaturated Solution | |||||
ले-शातैलिए नियम | Le Chatelier's principle | |||||
हेनरी नियम | Henry's Law | |||||
राउल्ट नियम | Raoult's Law | |||||
डाल्टन के आंशिक दाब नियम | Dalton's Law | |||||
आदर्श विलयन | Ideal Solution | |||||
अनादर्श विलयन | Non-ideal Solution | |||||
अणुसंख्य गुणधर्म | Colligative Properties | |||||
वाष्पदाब का आपेक्षिक अवनमन | Relative Lowering vapour pressure | |||||
क्वथनांक उन्नयन स्थिरांक | Molal elevation constant | |||||
हिमांक का अवनमन | Depression in freezing point | |||||
इबुलियोस्कोपिक स्थिरांक | Ebullioscopic Constant | |||||
क्रायोस्कोपिक स्थिरांक | Cryoscopic Constant | |||||
अर्धपारगम्य झिल्ली | Semipermeable membrane | |||||
परासरण दाब | Osmotic Pressure | |||||
प्रतिलोम परासरण | Reverse Osmosis | |||||
समपरासरी विलयन | Isotonic Solution | |||||
वाष्पदाब | Vapour Pressure | |||||
3 | वैधुतरसायन | Electrochemistry | ||||
विधुत अपघट्य | Electrolytes | |||||
वैधुतरसायनिक सेल | Electrochemical cell | |||||
गैल्वैनी सेल | Galvanic Cell | |||||
वोल्टीय सेल | Voltaic Cell | |||||
डेनियल सेल | Daniell Cell | |||||
वैधुत अपघटनी सेल | Electrolytic Cell | |||||
इलेक्ट्रोड विभव | Electrode Potential | |||||
मानक इलेक्ट्रोड विभव | Standard Electrode Potential | |||||
सेल विभव | Cell Potential | |||||
सेल विद्युत वाहक बल (emf) | Electromotive Force | |||||
नेर्न्स्ट समीकरण | Nernst Equation | |||||
प्रतिरोधकता | Resistivity | |||||
मोलर चालकता | Molar Conductivity | |||||
आयनिक चालकता | Ionic Conductance | |||||
विद्युत चालकता | Electrical Conductance | |||||
चालकता (विशिष्ट चालकता) | Conductivity | |||||
व्हीटस्टोन ब्रिज | Wheatstone bridge | |||||
विभव प्रवणता | Potential gradient | |||||
कोलरॉउश | Kohlrausch Law | |||||
फैराडे के नियम | Faraday's Law | |||||
बैटरियां | Batteries | |||||
प्राथमिक बैटरियां | Primary Battery | |||||
द्वितीयक बैटरी | Secondary Battery | |||||
लेक्लांशे सेल | ||||||
संचायक सेल | ||||||
ईधन सेल | Fuel Cells | |||||
गिब्स ऊर्जा | Gibbs Energy | |||||
रेडॉक्स युग्म | Redox Couples | |||||
4 | रासायनिक बलगतिकी | Chemical Kinetics | ||||
रासायनिक अभिक्रिया वेग | Rate of Chemical Reaction | |||||
अभिक्रिया के वेग को प्रभावित करने वाले कारक | rate dependent factors | |||||
अभिक्रिया की कोटि | Order of reaction | |||||
छद्म प्रथम कोटि की अभिक्रिया | Pseudo first order reaction | |||||
वेग स्थिरांक | Rate Constant | |||||
आणविकता | Molecularity of a reaction | |||||
शून्य कोटि की अभिक्रिया | Zero Order Reaction | |||||
प्रथम कोटि की अभिक्रिया | First Order Reaction | |||||
अर्धआयु | Half Life | |||||
आवृत्ति गुणक | Frequency Factor | |||||
सक्रियण | Activated Complex | |||||
अरेहेनियस समीकरण | Arrhenius Equation | |||||
सांद्रता पर दर की निर्भरता | Dependence of rate on Concentration | |||||
सान्द्रता पर ताप की निर्भरता | Temperature dependence of rate | |||||
दर स्थिरांक की इकाई | Unit of Rate Constant | |||||
संघट्ट आवृत्ति | Collision Frequency | |||||
प्रभावी संघट्ट | Effective collision | |||||
5 | पृष्ठ रसायन | Surface Chemistry | ||||
अधिशोषण | Adsorption | |||||
अवशोषण | Absorption | |||||
अधिशोष्य | Absorbate | |||||
अधिशोषक | Absorbent | |||||
विशोषण | Sorption | |||||
भौतिक अधिशोषण | Physisorption | |||||
रसायनिक अधिशोषण | Chemisorption | |||||
अधिशोषण समतापी | Adsorption isotherm | |||||
फ्रायन्डलिक समतापी | Freundlich isotherm | |||||
उत्प्रेरण | Catalyst | |||||
जैल | Gels | |||||
समांगी उत्प्रेरण | Homogeneous Catalysis | |||||
विषमांगी उत्प्रेरण | Heterogeneous catalysis | |||||
विषकारक | Inhibitors | |||||
वर्धक | ||||||
आकार वर्णात्मक उत्प्रेरण | Shape-Selective catalysis | |||||
एंजाइम उत्प्रेरण | Enzyme catalysis | |||||
जैव रासायनिक उत्प्रेरण | Biochemical Catalysis | |||||
क्राफ्ट तापमान | Kraft Temprature | |||||
ताला कुंजी परिकल्पना | Lock and Key | |||||
कोलॉइडों का वर्गीकरण | Classification of Colloids | |||||
इमल्शन | Emulsion | |||||
द्रवरागी | Lyophilic colloids | |||||
द्रवविरागी | Lyophobic Colloids | |||||
बहुआण्विक कोलाइड | ||||||
वृहदाण्विक कोलाइड | ||||||
सहचारी कोलाइड (मिसेल) | Micelles | |||||
क्रांतिक मिसेल ताप | Critical micelle Temprature | |||||
ब्रेडिंग आर्क विधि | Bredig's arc | |||||
विद्युत अपोहन | Electrodialysis | |||||
निस्यन्दन | filtration | |||||
सॉल | Sols | |||||
टिंडल शंकु | Tyndall Cone | |||||
ब्राउनी गति | Brownian movement | |||||
जीटा विभव | Zeta potential | |||||
स्कंदन | Coagulation | |||||
अवक्षेपण | Precipitation | |||||
पायस | Emulsion | |||||
ओस्टवाल्ड प्रक्रिया | Ostwald's process | |||||
पायसीकर्मक | emulsifier | |||||
पेप्टीकरण | Peptization | |||||
6 | तत्वों के निष्कर्षण के सिद्धांत एवं प्रक्रम | General Principles and Processes of Isolation of Elements | ||||
धातुकर्म | Metallurgy | |||||
फफोलेदार कॉपर | Blister Copper | |||||
अपअयस्क (गैंग) | Gangue | |||||
घनत्वीय पृथक्करण | ||||||
चुंबकीय पृथक्करण | Magnetic separation | |||||
फेन प्लवन विधि | foam flotation method | |||||
निक्षालन | Leaching | |||||
ढलवाँ लोहा | Cast iron | |||||
द्रवीकरण | Liquation | |||||
हाइड्रॉलिक धुलाई | Hydraulic washing | |||||
जलधातु विज्ञान | Hydrometallurgy | |||||
तत्वों का पृथक्करण | Isolation of elements | |||||
प्रगलन | smelting | |||||
परावर्तन भट्टी | Reverberatory furnace | |||||
वात्या भट्टी | Blast Furnace | |||||
शोधन | Zone refining | |||||
विद्युत अपघटनी शोधन | Electrolytic refining | |||||
वैन अर्केल विधि | Van arkel method | |||||
पिटवां लोहा | Wrought iron | |||||
मोंड विधि | Mond Process | |||||
वाष्प प्रावस्था परिष्करण | Vapour phase refining | |||||
वर्णलेखिकी (क्रोमैटोग्राफी) विधियाँ | Chromatographic methods | |||||
कॉलम क्रोमैटोग्राफी | Column Chromatography | |||||
कॉपर मेट | Copper matte | |||||
एलिंघम आरेख | Ellingham diagram | |||||
अवनमक | Depressants | |||||
हॉल हेरोल्ट प्रक्रिया | Hall heroult process | |||||
कच्चा लोहा | Pig Iron | |||||
धातुओं का शोधन | Purification of metals | |||||
Pyrometallurgy | ||||||
7 | p ब्लॉक के तत्व | The p- Block Elements | ||||
डाई नाइट्रोजन | ||||||
हैबर विधि | Haber's process | |||||
नाइट्रोजन के ऑक्साइड | Oxides of Nitrogen | |||||
नाइट्रिक अम्ल | Nitric Acid | |||||
अपरूप | Allotropic Form | |||||
भूरी वलय परीक्षण | Brown ring test | |||||
ऑक्सीजन का असामान्य व्यवहार | Anomalous behaviour of oxygen | |||||
एक्वा रेजिया | Aqua regia | |||||
श्वेत फास्फोरस | White phosphorus | |||||
लाल फास्फोरस | Red phosphorus | |||||
काला फास्फोरस | Black phosphorus | |||||
मोनोक्लिनिक सल्फर | Monoclinic sulphur | |||||
फास्फोरस के हैलाइड | Halides of phosphorus | |||||
ऑक्सीकरण अवस्था | Oxidation State | |||||
सल्फर के ऑक्सी अम्ल | Oxoacids of sulphur | |||||
ओजोन | Ozone | |||||
सल्फ्यूरिक अम्ल | Sulphuric acid | |||||
धूम पट | Smoke screens | |||||
हैलोजन | Halogens | |||||
क्लोरीन | Chlorine | |||||
हैलोजन के ऑक्सी अम्ल | Oxoacids of Halogens | |||||
फास्फोरस के ऑक्सी अम्ल | Oxoacids of phosphorus | |||||
अंतराहैलोजन यौगिक | Intrahalogen compounds | |||||
उत्कृष्ट गैसें | Noble Gas | |||||
जीनॉन- फ्लुओरीन यौगिक | Xenon-Fluorine compounds | |||||
जीनॉन- ऑक्सीजन यौगिक | Xenon- Oxygen compounds | |||||
8 | d एवं f ब्लॉक के तत्व | The d and - Block elements | ||||
एक्टिनॉइड संकुचन | Actinoid Contraction | Robin singh | ||||
एक्टिनॉइड | Actinoids | Robin singh | ||||
लौह चुंबकत्व | Ferromagnetism | Robin singh | ||||
आंतरिक संक्रमण धातु | Inner transition metals | Robin singh | ||||
अंतरालीय यौगिक | Interstitial Compounds | Robin singh | ||||
लैंथेनाइड संकुचन | Lanthanide contraction | Robin singh | ||||
लैंथेनाइड्स | Lanthanoids | Robin singh | ||||
मिश्र धातुएं | Mischmetall | Robin singh | ||||
प्रतिचुम्बकत्व | Diamagnetism | Robin singh | ||||
चतुष्फलकीय परमैंगनेट | Tetrahedral permanganate | Robin singh | ||||
संक्रमण धातुएँ | Transition metals | Robin singh | ||||
9 | उपसहसंयोजक यौगिक | Coordination Compounds | ||||
उभयलिंगी लिगैंड | Ambidentate ligand | |||||
काइरल | Chiral | |||||
सिस-समावयवी | Cis- Isomer | |||||
उपसहसंयोजन सत्ता | Coordination entity | |||||
उपसहसंयोजन समावयवता | Coordination Isomerism | |||||
उपसहसंयोजन यौगिकों का सिद्धांत | Coordination Theory | |||||
क्रिस्टल क्षेत्र सिद्धांत | Crystal field splitting | |||||
क्रिस्टल क्षेत्र विपाटन | Crystal field theory | |||||
द्विदन्ती | Didentate | |||||
वियोजन स्थिरांक | Dissociation constant | |||||
फेशियल समावयवी | Facial Isomer | |||||
हेटरोलेप्टिक संकुल | Heteroleptic complex | |||||
होमोलेप्टिक संकुल | Homoleptic complex | |||||
हाइड्रेट समावयवता | Hydrate Isomerism | |||||
अस्थिरता स्थिरांक | Instability Constant | |||||
आयनन समावयवता | Ionisation Isomerism | |||||
लुईस अम्ल | Lewis Acid | |||||
लिगेंड क्षेत्र सिद्धांत | Ligand Field Theory | |||||
लिगेंड | Ligands | |||||
लिंकेज समावयवता | Linkage Isomerism | |||||
मेरिडियनल समावयवी | Meridional isomer | |||||
धातु कार्बोनिल् | Metal Carbonyls | |||||
प्रकाशिक समावयवता | Mononuclear Coordination Compound | |||||
ध्रुवण समावयवता | Optical Isomerism | |||||
बहुदंत्ती | Polydentate | |||||
प्राथमिक संयोजकता | Primary valence | |||||
द्वितीयक संयोजकता | Secondary valence | |||||
विलायकयोजन समावयवता | Solvate Isomerism | |||||
प्रबल क्षेत्र लिगेंड | Strong Field Ligand | |||||
ट्रांस समावयवी | Trans Isomer | |||||
10 | हैलोएल्केन तथा हैलोएरीन | Haloalkanes and Haloarenes | ||||
एल्किल हैलाइड | Alkyl halides | |||||
एल्कीन | Alkene | |||||
असममित कार्बन | Asymmetric Carbon | |||||
आणविक असममिता | Molecular Asymmetry | |||||
इलेक्ट्रॉनरागी प्रतिस्थापन | Electrophilic Substitution | |||||
उभयदंती नाभिकरागी | Ambident Nucleophile | |||||
एकाण्विक नाभिकरागी प्रतिस्थापन | Substitution Nucleophilic unimolecular | |||||
अकाइरल | Achiral | |||||
एरिल हैलाइड | Aryl Halides | |||||
एलिलिक हैलाइड | Allylic Halides | |||||
एल्किल हैलाइड | Alkyl Halide | |||||
एल्कीन | Alkenes | |||||
काइरलता | Chirality | |||||
कार्बधात्विक यौगिक | Organometallic Compounds | |||||
कार्बोधनायन | Carbocation | |||||
ग्रिग्नार्ड अभिकर्मक | Grignard Reagent | |||||
जेमिनल हैलाइड् | Geminal Halides | |||||
डी.डी.टी | DDT | |||||
ध्रुवण अघूर्णक | Optically Inactive | |||||
द्विआण्विक नाभिकरागी प्रतिस्थापन | Substitution Nucleophilic Bimolecular | |||||
नाभिकरागी प्रतिस्थापन | Nucleophilic Substitution | |||||
प्रतिबिम्ब रूप | Enantiomers | |||||
प्रोटिक विलायक | Protic Solvents | |||||
फिंकेलस्टाइन अभिक्रिया | Finkelstein Reaction | |||||
फ्रेऑन प्रशीतक | Freon Refrigerant | |||||
बेन्जिलिक हैलाइड् | Benzylic Halides | |||||
मुक्त मूलक | Free Radical | |||||
रेसमिक मिश्रण | Racemic Mixture | |||||
रेसमीसीकरण | Racemisation | |||||
वामवर्ती | Laevorotatory | |||||
विन्यास का प्रतिलोमन | Inversion Configuration | |||||
वुर्ट्ज अभिक्रिया | Wurtz Reaction | |||||
वुर्ट्ज फिटिंग अभिक्रिया | Wurtz Fittig Reaction | |||||
विसिनल डाइब्रोमाइड | Vicinal dibromide | |||||
विसिनल हैलाइड | Vicinal Halides | |||||
सैण्डमेयर अभिक्रिया | Sandmeyer's Reaction | |||||
स्वार्ट्स अभिक्रिया | Swarts Reaction | |||||
हेलोएरीन | Haloarene | |||||
फिटिंग अभिक्रिया | Fittig reaction | |||||
हेलोऐल्केन | Haloalkane | |||||
11 | एल्कोहल, फिनॉल और ईथर | Alcohol, Phenol and Ether | ||||
अंतरा आणविक बंध | Intermolecular bonding | |||||
अंतः आणविक बंधन | intramolecular bond | |||||
इलेक्ट्रॉनरागी एरोमैटिक प्रतिस्थापन | Electrophilic Aromatic Substitution | |||||
ईथर | Ethers | |||||
एस्टर | Esters | |||||
एस्टरीकरण | Esterification | |||||
एरोमेटिक वलय | Aromatic Ring | |||||
एलिलिक एल्कोहल | Allylic Alcohol | |||||
एल्कोहल | Alcohols | |||||
एल्कोहल की अम्लता | Acidity of Alcohol | |||||
कोल्बे अभिक्रिया | Kolbe's Reaction | |||||
कोल्बे वैधुत अपघटन | kolbe electrolysis | |||||
क्यूमीन | cumene | |||||
क्लीमेन्सन अपचयन | clemmensen Reduction | |||||
त्रिविम केंद्र | stereo center | |||||
प्रणोदक | Propellant | |||||
फिनॉल | Phenols | |||||
फिनॉल की अम्लता | Acidity of Phenols | |||||
बेंज़िलिक एल्कोहल | Benzylic Alcohol | |||||
योगोत्पाद | Adduct | |||||
रीमर-टीमन अभिक्रिया | Reimer-Tiemann Reation | |||||
लुकास परीक्षण | lucas Test | |||||
विनाइल एल्कोहल | Vinylic Alcohol | |||||
विलियमसन संश्लेषण | Williamson Synthesis | |||||
12 | एल्डिहाइड, कीटोन और कार्बोक्सिलिक अम्ल | Aldehyde, Ketone and carboxylic acid | ||||
इलेक्ट्रॉन अपनयक समूह | Electron withdrawing group | |||||
इलेक्ट्रॉन दाता समूह | Electron Donating group | |||||
ईटर्ड अभिक्रिया | Etard Reaction | |||||
एल्काइलबेंजीन | Alkylbenzenes | |||||
एल्डिहाइड | Aldehyde | |||||
एल्डोल अभिक्रिया | Aldol Reaction | |||||
एल्डोल संघनन | Aldol condensation | |||||
कार्बोक्सिलिक अम्ल | Carboxylic Acid | |||||
कैनिजारो अभिक्रिया | Cannizzaro Reaction | |||||
क्रॉस एल्डोल संघनन | Cross Aldol Condensation | |||||
गाटरमान अभिक्रिया | Gatterman Reaction | |||||
गाटरमान-कॉख अभिक्रिया | Gattermann-Koch reaction | |||||
गोलाकार प्रोटीन | Globular Protein | |||||
टॉलेन परीक्षण | Tollen's Test | |||||
ध्रुवता | Polarity | |||||
पॉलीहाइड्रिक यौगिक | Polyhydric Compounds | |||||
फेहलिंग परीक्षण | Fehling's test | |||||
फ्रीडल-क्राफ्ट् अभिक्रिया | Friedal-Crafts Reactions | |||||
बेयर अभिकर्मक | Baeyer's Reagent | |||||
रोजेनमुण्ड अपचयन | Rosenmund Reduction | |||||
वलय प्रतिस्थापन | Ring Substitution | |||||
वसा अम्ल | Fatty Acid | |||||
विकृतीकरण | Denaturation | |||||
वोल्फ-किशनर अपचयन | Wolf-Kishner Reduction | |||||
स्टीफन अपचयन | Stephen Reaction | |||||
हेल-वोल्हार्ड ज़ेलिंस्की अभिक्रिया | Hell-Volhard Zelinsky reaction | |||||
विकृतीकरण | Denaturation | |||||
हेलोफॉर्म अभिक्रिया | Haloform Reaction | |||||
13 | एमीन | Amine | ||||
अमोनोलिसिस | Ammonolysis | |||||
एमीन | Amine | |||||
एज़ो रंजक | Azo dyes | |||||
एरिल एमीन | Arylamines | |||||
ऐल्किलीकरण | Alkylation | |||||
एल्केन ऐमीन | Alkanamines | |||||
एसिलन | Acylation | |||||
कार्बिल एमीन अभिक्रिया | Carbylamine Reaction | |||||
कार्बोहाइड्रेट | Carbohydrates | |||||
गेब्रियल थैलिमाइड संश्लेषण | Gabriel Phthalimide Synthesis | |||||
डाइऐजोकरण | Diazotisation | |||||
डाइऐजोनियम लवण | Diazonium Salt | |||||
लुईस क्षारक | Lewis Base | |||||
संरचना- क्षारकता संबंध | Structure- Basicity relationship | |||||
सल्फोनीकरण | Sulphonation | |||||
हॉफमैन ब्रोमामाइड अभिक्रिया | Hoffmann Bromamide Reaction | |||||
हिंसबर्ग अभिकर्मक | Hinsberg's Reagent | |||||
14 | जैव अणु | Biomolecules | ||||
स्थानांतरण-आरएनए | Transfer-RNA | |||||
आइसोल्यूसिन | Isoleucine | |||||
ऑक्सीडोरिडक्टेज | Oxidoreductase | |||||
आर्जिनिन | Arginine | |||||
एन्जाइम | Enzymes | |||||
ऐनोमर | Anomers | |||||
एमाइलोज | Amylose | |||||
एमिलोपेक्टिन | Amylopectin | |||||
एमीनो अम्ल | Amino acids | |||||
एल्डोपेंटोज | Aldopentose | |||||
एसिटिलीकरण | Acylation | |||||
एस्पार्टिक अम्ल | Aspartic Acid | |||||
एस्पेराजीन | Asparagine | |||||
ओलिगोसेकेराइड | Oligosaccharide | |||||
ग्लूकोनिक अम्ल | Gluconic Acid | |||||
ग्लूकोज | Glucose | |||||
ग्लूटामाइन | Glutamine | |||||
ग्लूटॉमिक अम्ल | Glutamic Acid | |||||
ग्लिसरल्डिहाइड | Glyceraldehyde | |||||
जल में घुलनशील विटामिन | Water Soluble Vitamin | |||||
जैव अणु | Biomolecules | |||||
टाइरोसिन | Tyrosine | |||||
ट्राईसैकेराइड् | Trisaccharides | |||||
ट्रिप्टोफेन | Tryptophan | |||||
डाइसैकेराइड् | Disaccharides | |||||
थ्रिओनीन | Threonine | |||||
पाइरेनोज़ संरचना | Pyranose structure | |||||
प्राणी मंड | Animal Starch | |||||
विकृतीकरण प्रोटीन | Denaturation Protein | |||||
प्रोलिन | Proline | |||||
फेनिलएलानिन | Phenylalanine | |||||
फुरेनोस | Furanose | |||||
फ्रुक्टोज | Fructose | |||||
मंड | Starch | |||||
मेथिओनाइन | Methionine | |||||
मोनोसैकराइड् | Monosaccharides | |||||
राइबोज़ | Ribose | |||||
राइबोसोमल-आरएनए | Ribosomal-RNA | |||||
रेशेदार प्रोटीन | Fibrous Protein | |||||
लाइसीन | Lysine | |||||
ल्यूसीन | Leucine | |||||
वसा में घुलनशील विटामिन | Fat Soluble Vitamin | |||||
विटामिन | Vitamin | |||||
विषमचक्रीय यौगिक | Heterocyclic Compounds | |||||
वैलीन | Valine | |||||
सुक्रोज | Sucrose | |||||
सेरीन | Serine | |||||
सेलुलोज | Cellulose | |||||
हिस्टडीन | Histidine | |||||
हॉवर्थ संरचना | Haworth Structure | |||||
15 | बहुलक | Polymer | ||||
अर्ध-संश्लेषित बहुलक | Semi-Synthetic Polymers | |||||
अल्प घनत्व पॉलिथीन | Low Density Polythene | |||||
जैव निम्नीकरणीय बहुलक | Biodegradable polymers | |||||
टेफ्लॉन | Teflon | |||||
टेरिलीन | Terylene | |||||
ताप दृढ़ बहुलक | Thermosetting Polymers | |||||
ताप सुघट्य बहुलक | Themosetting Polymers | |||||
ज़िग्लर-नट्टा उत्प्रेरक | Ziegler-Natta Catalyst | |||||
नायलॉन 6,6 | Nylon 6,6 | |||||
नायलॉन 6 | Nylon 6 | |||||
निओप्रीन | Neoprene | |||||
नोवोलैक | Novolac | |||||
पॉलीएमाइड | Polyamides | |||||
पॉलिएस्टर | Polyesters | |||||
पॉलीएक्रिलोनाइट्राइल | Polyacrylonitrile | |||||
पॉलिथीन | Polythene | |||||
पीएचबीवी | PHBV | |||||
प्राकृतिक बहुलक | Natural Polymer | |||||
बहुलक | Polymers | |||||
बहुलकीकरण | Polymerisation | |||||
बैकेलाइट | Bakelite | |||||
ब्यूना-N | Buna-N | |||||
ब्यूना-S | Buna-S | |||||
योगज बहुलक | Addition Polymer | |||||
रबर | Rubber | |||||
रसायन चिकित्सा | Chemotherapy | |||||
वल्कनीकरण | Vulcanisation | |||||
वैसोडिलेटर | Vasodilator | |||||
श्रृंखला प्रारंभिक पद | Chain Initiating Step | |||||
श्रृंखला संचरण पद | Chain propagating step | |||||
श्रृंखला समापन पद | Chain terminating step | |||||
संदेशवाहक-आरएनए | Messenger-RNA | |||||
संघनन बहुलक | Condensation polymer | |||||
संश्लेषित रबर | Synthetic rubber | |||||
संश्लेषित बहुलक | Synthetic Polymer | |||||
सहबहुलक | Copolymers | |||||
सहबहुलकन | Copolymerization | |||||
16 | दैनिक जीवन में रसायन | Chemistry in daily life | ||||
अति अम्लता | Hyperacidity | |||||
अस्वापक पीड़ाहारी | Non-narcotic analgesics | |||||
एंजाइमों की उत्प्रेरक क्रिया | Catalytic action of enzymes | |||||
एन्जाइम संदमक | Enzyme inhibitors | |||||
एलोस्टीरिक सतह | Allosteric site | |||||
एस्पिरिन | Aspirin | |||||
औषध | Drugs | |||||
औषध लक्ष्य अन्योन्य क्रिया | Drug- target interaction | |||||
औषध एन्जाइम अन्योन्य क्रिया | Drug- enzyme interaction | |||||
औषधीय साबुन | Medicated soaps | |||||
कीटोन | Ketones | |||||
कृत्रिम मधुरक | Artificial sweetening agents | |||||
जीवाणुनाशी | Bacteriostatic | |||||
जीवाणु निरोधी | Bacteriostatic | |||||
धुलाई के साबुन | Laundry soap | |||||
परिरक्षक | Preservatives | |||||
पायसीकारक | Emulsifiers | |||||
पारदर्शी साबुन | Transparent soaps | |||||
पीड़ाहारी | Analgesics | |||||
पूर्तिरोधी | Antiseptic | |||||
प्रतिअम्ल | Antacids | |||||
प्रतिअवसादक औषध | Antidepressant drugs | |||||
प्रतिजनन क्षमता औषध | Antifertility Drugs | |||||
प्रतिजैविक | Antibiotics | |||||
प्रति सूक्ष्म जैविक | Antimicrobial | |||||
प्रशांतक | Tranquilizers | |||||
प्रसाधन साबुन | Toilet soaps | |||||
बार्बिट्यूरेट | Barbiturates | |||||
मधुरक | Sweeteners | |||||
मार्जन साबुन | Scouring soaps | |||||
रासायनिक संदेशवाहक | Chemical messengers | |||||
लक्ष्य-अणु | Molecular Targets | |||||
विस्तृत स्पेक्ट्रम प्रतिजीवाणु | Broad spectrum antibiotics | |||||